Bijeenkomst vochthuishouding

Terugkijken Vochthuishouding in de bodem

Introductie
De afgelopen jaren hadden we met droogte te maken. Maar afgelopen jaar was juist weer heel erg nat. Extreme droogte of extreme regenval zal de komende jaren alleen maar meer worden, het is daarom van belang om de vochthuishouding in de bodem goed op orde te hebben. In een onlinebijeenkomst op 20 januari ging bodemkundige Everhard van Essen (Aequator) in op de waterhuishouding van de bodem naar aanleiding van klimaatverandering. Hij gaf daarbij mogelijkheden om de grond weerbaarder te maken voor droge en natte condities. Daarna vertelde Ronnie Dokter (Agrarische Dienstverlening Dokter) wat meer over zijn graslandwoeler om bodemverdichting tegen te gaan.

Klimaatverandering beïnvloed de bodem

Een weerbare bodem is beter bestand tegen droge en natte periodes. Voor een weerbare bodem is het van belang dat er een balans is tussen bodemleven (biologie), bodemstructuur (fysiologie) en de nutriënten en mineralen (chemie). Everhard vertelt dat als dit goed op elkaar is afgestemd de gewasopbrengsten met 10-30% kunnen verbeteren en er een betere benutting van nutriënten is. Dit laatste resulteert in een verminderde milieulast.

Weerbare bodem? Pak de beperkende factor aan

Voor een betere balans en daarmee een weerbare bodem is het belangrijk om te kijken naar de bodem. Wat is de beperkende factor? Pak deze aan. Everhard geeft aan dat het belangrijk is om:

• Te kijken in het veld. Graaf een kuil: hoe diep komen de wortels, zijn er regenwormen?
• Meten van grondwaterstanden
• Gebruik maken van informatie:
  • Bodemkaarten
  • Hoogtekaarten
  • Grondwaterstanden
  • Uitslagen grondonderzoek

Kijk wat de beperkende factor is en pak die aan. Dit kan bijvoorbeeld een storende laag zijn, weinig bodemleven of het missen van mineralen. Langdurig natte percelen kunnen een grote hoeveelheid aan leem hebben. Daarnaast kan er bij klei vaak sprake zijn van bodemverdichting. Er moet dan goed gelet worden op de bodemstructuur, soms kan het zijn dat er meer kalk toegevoegd moet worden.

Het vochtvasthoudend vermogen van de bodem verbeteren

De plant haalt water uit de bodem. Dit kun je op verschillende manieren beïnvloeden, namelijk:

1. Bewortelingsdiepte: wanneer wortels dieper kunnen reiken, is er meer vocht voor de planten beschikbaar. Een 10 cm diepere beworteling levert (afhankelijk van de grondsoort) zo’n 30 mm extra vocht op. Tijdens een warme zomerdag komt er ongeveer 5 mm vocht vrij uit de grond. Met diepere wortels heeft het gewas bijna een week langer water.

Dit kan door het kiezen voor bepaalde gewassen (Engels raaigras wortelt niet heel diep) of het oplossen van storende lagen.

2. Vochtvasthoudend vermogen: hierdoor zal het water (in droge periodes) langer beschikbaar zijn voor het gewas.

Dit kan door het verhogen van het organische stof gehalte (bv door aanvoer compost) of het toevoegen van klei.

3. Capillaire opstijging: het water dat uit het grondwater opstijgt.

Dit kan door het grondwaterpeil te verhogen, de bewortelingsdiepte te verbeteren en/of eventuele storende lagen te breken.

Maatregelen tegen droogte

• Verhogen organisch stof (bv door aanvoer compost)
• Zaaien van droogtebestendige/diepwortelende gewassen (andere grassoorten dan Engels raaigras)
• Telen van goede groenbemesters na maisteelt
• Mais in plaats van gras telen op droogtegevoelige percelen
• Woelen van de 30-60 cm laag om de bewortelbare diepte te vergroten
• Aanleg van infiltratiedrains op de lagere delen, in combinatie met verhoging van het zomerpeil
• Water vasthouden, bijvoorbeeld met boerenstuwtjes
• Optimaliseren beregening (druppelirrigatie)

Maatregelen tegen teveel water

• Drainage (gangbaar, ondiep of peilgestuurd)
• Drooglegging: voor grasland 80 cm en voor bouwland 80-130 cm
• Bolleggen van percelen en/of begreppeling, dit is met name bij matig doorlatende bovengronden
• Opheffen en voorkomen van verdichtingen
• Eventueel verdichte laag tussen 15-25 cm opheffen met een graslandwoeler
• Flexibel peilbeheer
• Verdichting tegengaan

Resultaten van goed bodembeheer

Wanneer de bodem goed in orde is, zie je dat terug in een:

• Hogere opbrengst (10-30%) en een betere kwaliteit
• Betere doorlaatbaarheid van de bodem (beter omgaan met extreme regenval)
• Beter vochtvasthoudend vermogen (door diepere beworteling en meer organische stof)
• Betere benutting van nutriënten
• Betere draagkracht, waardoor er meer bewerkbare dagen op het land zijn

Het is belangrijk om te beseffen dat een betere bodem niet in 1 jaar bereikt is. Het kan jaren duren voordat je het effect ziet van bepaalde maatregelen (zoals aanvoer van compost voor een toename van organische stof).

Grasland woelen en beluchten

Ronnie is in 2016 begonnen met grasland woelen omdat bodemverdichting onder blijvend grasland steeds vaker voorkomt en grasland woelen redelijk specifiek is. Hij rijdt met een McConnel shakaerator. De graslandwoeler heeft vijf woeltanden en een werkbreedte van 3,25 m De trekker werkt met gps en een luchtdruksysteem.

Graslandwoeler in werking

De machine werkt als volgt:

1. De schijf snijdt de zode door om te voorkomen dat deze door de woelpoot rafelig wordt.
2. Dan komt de woelpoot. Die gaat ongeveer 35 cm diep door de bodem. Tilt hem op en trilt hem los. Het trillen zorgt ervoor dat de machine makkelijker door de bodem gaat. Op deze manier is er minder vermogen nodig. Daarnaast zorgt het voor een zijdelingse bodemverlichting tussen de woelpoten.
3. Vervolgens komt de aandrukrol die de grasmat weer aandrukt.

De rijsnelheid tijdens het woelen verschilt tussen de 2,5 en 15 km/u. Wanneer de bodem heel dicht is rijdt Ronnie langzamer. De bandenspanning is tussen de 0,6-0,7 bar.

Wat en wanneer woelen?

Het is mogelijk om het hele perceel of bijvoorbeeld alleen de kopakkers of natte plekken aan te pakken. De bodemverdichting kan gemeten worden met een penetrometer. Woelen kan het beste in het najaar of in het vroege voorjaar. Het najaar heeft Ronnie’s voorkeur, omdat de gewoelde grond dan langer kan liggen. Het nadeel van het najaar is dat er weinig geschikte dagen zijn om met de graslandwoeler het perceel op te gaan. Vaak is het te nat. In het voorjaar is grasland woelen het beste na de drijfmest. Woelen in de zomer is niet goed. Dan is de tijd tussen woelen en maaien te kort. Voor het woelen moet de grond moet wat smeuïg zijn. Vooral niet te droog en niet te nat. Te droge grond zal niet makkelijk aandrukken en kan over de kop rollen. Bij te natte grond ga je slippen.

Hoe vaak moet je woelen?

Ronnie adviseert om dit 1x in de 4-6 jaar te doen. Dit is afhankelijk van hoe snel de resultaten weer teruglopen. Wanneer er (stukken van) percelen bijzitten met een hele verdichte bodem, is het ook mogelijk om na het 1^e jaar nogmaals te woelen.

Voordelen van woelen

Het woelen zorgt voor een vermindering van bodemverdichting onder grasland. Gras wordt hierdoor egaal groener, waarschijnlijk omdat het gras beter kan bewortelen. Dit komt door een verbeterde bodemstructuur. Doordat de bodemstructuur verbetert is er ook meer ruimte voor bodemleven, een betere afwatering en een verbetert waterbergend vermogen.

Meer informatie staat op Ronnie’s website en hier is de werking van de graslandwoeler te zien.